دلیل افزایش قیمت مواد اولیه صنعت نساجی ، حضور دلالان در فرآیند خرید از بورس کالا

دکتر شاهین کاظمی عضو هیئت مدیره انجمن صنایع نساجی ایران گفت :

سهمیه سامانه بهین یاب پلی استر مورد نیاز صنعت نساجی اصلاح و بروز رسانی شده است . امکان فعالیت های سودجویانه برای خرید پت نساجی و قاچاق آن وجود ندارد. بررسی وضعیت صنایع پایین دستی پتروشیمی نشان می دهد که یکی ازمشکلات جدی این صنعت کمبود مواداولیه مورد نیازآنهاست.

سید رضا قاسمی شهری مدیر عامل پتروشیمی تند گویان عنوان می کند :

با اینکه درصنعت تولید چادرمشکی به خودکفایی رسیده ایم اما، دلیل کمبود پت درصنعت نساجی،حضوردلالان درفرآیند خریدپت ازبورس کالا است .

وی افزود : افزایش خرید پت در سال جاری ناشی از افزایش خرید پت توسط دلالان بوده است . دلالان پت تولیدی را از بازار بورس کالا می خرند و آنرا به کشور های همسایه صادر می کنند . در نتیجه کلید حل این مشکل در اختیار وزارت صمت است . این وزارتخانه باید با شناسایی ظرفیت های کاذب در این صنایع ، دسترسی دلالان به خرید پت را قطع کنند.

دلیل افزایش قیمت مواد اولیه منسوجات لباسی چه بوده است ؟ 

دکتر کاظمی : صنعت نساجی زنجیره ای ار فرآیند ها را دارد . ابتدا مواد پتروشیمی به الیاف تبدیل می شود ، الیاف در کارخانه ریسندگی به نخ تبدیل می شود . نخ در کاخانه بافندگی به پارچه تبدیل می شود و پارچه در کارخانه رنگرزی چاپ ، تکمیل و آماده می شود و بعد در صنعت دوزندگی مورد استفاده قرار می گیرد . ممکن است در صنعت دیگری نیز بکار گرفته شود .

در این زنجیره پلی استر یا همان پت (PET) نقش خیلی مهمی ایفا می کند . حدود 40 سال پیش پنبه مهمترین الیاف در صنعت نساجی بود . به مرور زمان با افزایش جمعیت دنیا و کاهش سطح کشت ، سهم الیاف مصنوعی و بخصوص پلی استر در زنجیره صنعت نساجی افزایش یافت بگونه ای که هم اکنون پلی استر را می توان سلطان الیاف در صنعت نساجی دانست .

در حال حاضر مهمترین ماده اولیه صنعت نساجی پلی استر که بعد از آن پنبه در جایگاه بعدی قرار دارد .

الیاف طبیعی نظیر پشم ، ابریشم و سایر الیاف مصنوعی نظیر اکریلیک ، نایلون و پلی پروپیلن در رتبه های بعدی قرار دارند . بطور کلی بیش از 60 درصد مواد اولیه صنایع نساجی از الیاف پلی استر و حدود 20 درصد الیاف پنبه و 20 درصد هم سایر الیاف طبیعی و مصنوعی تهیه شده اند . طبیعتاً قیمت الیاف پلی استر نسب به الیاف پنبه کمتر است.

متاسفانه قیمت چیپس پلی استر تولیدی توسط پتروشیمی تندگویان به دلیل افزایش تقاضا و رقابت در بورس کالا ، افزایش قابل ملاحظه ای داشته است .  تا هفته های میانی فصل پاییز ، رقابت های 50 تا 60 درصدی بالای قیمت پایه برای خرید پلی استر از بورس کالا داشتیم. این موضوع به چرخه فرآیند صنایع نساجی آسیب می زند . در واقع آسیب اصلی این فرآیند را مردم طبقات پایین جامعه می بینند ، زیرا نهایتاً پول از جیب مردم برداشته می شود . وقتی من تولید کننده گرانول یا چیپس را گران میخرم ، نخ را گرانتر می فروشم ، شاید مشتری های من کمتر شود ولی من که نمیخواهم ضرر بکنم . این چرخه تا انتها ادامه دارد و در نهایت مصرف کننده مجبور است این پول را بپردازد.

دلیل رقابت بر روی قیمت پایه پلی استر در بورس کالا چیست ؟ 

کاظمی  : در حال حاضر پتروشیمی تندگویان تنها تولید کننده چیپس پلی استر در ایران است . حدود 25 سال است که این پتروشمی تاسیس شده و تولیدات این شرکت در سال حدود 300 هزار تن است . این درحالی است که وزارت صمت برای صنایع پایین دستی صنعت نساجی ، پروانه بهره برداری با بیش از یک میلیون و 200 هزار تن در سال قرار داده است یعنی 4 برابر بیشتر.

در سال 97 که سقف رقابت در بورس کالا برداشته شد ، به یکباره بحرانی در صنعت نساجی ایجاد شد . زیرا همه کارخانجات برای خرید چیپس پلی استر هجوم آوردند و قیمت ها بشدت بالا رفت. در آن زمان اداره کل صنایع نساجی و ورازت صنعت با همکاری انجمن صنایع نساجی ایران تصمیم به شناسایی و حذف ظرفیت های کاذب کردند .

اعضای این گروه تمام کارنجاتی که در حوزه مصرف پلی استر پروانه بهره برداری داشته اند را بازرسی حضوری کردند تا از ظرفیت های آنها اصلاح و بروز رسانی کنند . در نهایت با اعمال چندین فیلتر و گذراندن چندین مرحله ظرفیت یک میلیون و 200 هزار تنی این صنعت را به 450 هزار تن در سال رساندند.

با اقداماتی که انجام شد فاصله بین عرضه چیپس پلی استر نساجی پتروشیمی تندگویان با تقاضای واحد های تولیدی کاهش پیدا کرد . سال 98 به این منوال و با کمترین تلاطم در التهاب در بازار گذشت و رقابت چندانی در بورس کالا برای خرید پلی استر نساجی اتفاق نیافتاد.

چه اتفاقاتی باعث بازگردانی افزایش قیمت پلی استر در سال جاری شد ؟ 

  کاظمی : کل صنایع کشور در دوماه اول سال درگیر تعطیلی نوروز و کرونا بود . از اردیبهشت ماه بصورت تدریجی واحد های نساجی شروع به خرید پلی استر کردند که در همین زمان قیمت ارز نیز افزایش چشم گیری پیدا کرد . از طرفی بدلیل تحریم ها امکان واردات مواد اولیه نبود .

در نتیجه واحد های نساجی حتی آنها که بخضی از نیاز خود را توسط واردات تامین می کردند نیز بسمت خرید مواد اولیه در داخل کشور حرکت کردند . با بسته شدن مسیر واردات ، همه تقاضاها در داخل کشور تجمیع شدند . یعنی 450 هزار تنی که ما در سامان بهین یاب مشخص کرده بودیم ، الان تقاضا دارند تا عین آن ظرفیت را هر هفته در بورس کالا خرید کنند . بدیهی است که در شرایطی که هم کمبود ارز وجود دارد هم مسائل کرونا و تحریم ، واردات کاهش پیدا کند. در نتیجه تقاضا برای خرید مواد اولیه داخلی از جمله پلی استر نساجی از بورس افزایش می یابد.

درهفت ماهه اول سال97، 135هزارتن نخ پلی استر مورد نیاز صنایع نساجی از طریق واردات تامین شده است . این درحالی است که امسال درهمین بازه زمانی میزان واردات نخ از135 هزارتن به 24 هزار تن رسیده است . نخ محصولی نیست که از ایران چاقاق شود و اصولا امکان چاقاق یا صادرات مجدد آن بسیار کم است .

پاسخ شما به آقای سید رضا قاسمی شهری در مورد موضوع وجود دلالان و چاقاق مواد اولیه آنها چیست؟

کاظمی : همانطور که توضیح دادم این افزایش تقاضا ناشی ار حضور دلالان در بازار پلی استر نساجی نیست . زیرا با اصلاحی که ما درسال97انجام دادیم عملا احتمال بروز دلالی در این حوزه را به نزدیک صفر رساندیم. مگرکارخانه ای که درآن زمان درحال تولید بوده والان به هردلیلی تولیدآن متوقف شده است که احتمال این نیز بسیارکم است.

نظر شما درباره افزایش بوس کالا ، هنگامی که تقاضا برای چیپس پلی استر وجود دارد چیست ؟ 

کاظمی:بطور کلی دردنیا تقریبا 65درصد پلی استر تولیدی درپتروشیمی ها در صنعت نساجی بصورت چیپس پلی استر استفاده می شود . 35 درصد باقی مانده در صنایع بسته بندی بصورت بطری یا فیلم در می آید . پتروشیمی تندگویان نیز ابتدا با همین فلسفه طراحی شد . ولی درسال های اخیربه دلیل تقاضایی که درچیپس بطری وجود داشت آرام آرام تغییراتی در درصدتولیدات این مجتمع ایجاد شد .

الان کف عرضه چیپس پلی استر نساجی و چیپس پلی استر بطری در بورس تقریبا باهم برابر هستند . از هردو به میزان 5500 تن در هفته در بورس کالا عرضه می گردد. این موضوع با فلسفه اولیه طراحی پتروشیمی تندگویان متفاوت است.

طبیعتا پتروشیمی تندگویان هم بعنوان یک بنگاه اقتصادی نگاه می کند ببیند چه چیزی برایش می صرفد . من بعنوان یک پایین دست نمی توانم پتروشیمی را مجبور کنم که چه تولیداتی داشته باشد .

در نتیجه وقتی امکان واردات محصولات وجود ندارد ، همه تقاضای محصولات نساجی در داخل متمرکز شده است. ازطرفی پتروشیمی تندگویان نیز بهانه اینکه دلال ها دربازار حضوردارند، چیپس پلی استر موردنیاز صنایع نساجی را به مقدارحداقل میزان تعیین شده عرضه نموده و تمایلی به افزایش عرضه ندارد . همین می شود که قیمت محصولات صنایع نساجی تحت تاثیر افزایش قیمت مواد اولیه می شود .

بدیهی است که در این چرخه مصرف کننده عادی متضرر شده و صنایع پتروشیمی بعنوان بخش بالا دستی با عرضه کمتر و سود بیشتر حاصل از رقابت بین مصرف کنندگان برنده بازار هستند و هیچ تمایلی به برهم خوردن این رویه ندارند.

اگرداده ها را بررسی کنیم، متوجه می شویدکه ظرفیت تولیدپتروشیمی تندگویان درکلیه اسنادمنتشرشده عددی بیش ازیک میلیون و500هزارتن درسال است. درحالیکه با عرضه هفته ای11هزارتن دربورس،متوجه می شویم که میزان عرضه سالانه این پلیمر دربورس توسط پتروشیمی درحدود 572هزارتن است. بعبارت دیگر هنوز اختلاف قابل توجهی بین ظرفیت نامی و ظرفیت عرضه شده در بورس وجود دارد. همه اینها دلایلی افزایش قیمت مواد اولیه در صنعت نساجی می باشد .

باتشکر

منیع : نساجی امروز 

مقالات مرتبط : صنعت نساجی محروم از حمایت دولت